Veel ouders vragen zich af of ze hun overleden baby kunnen laten zien aan hun andere kind(eren) en of al dat verdriet en al die tranen niet schadelijk zullen zijn.
Logisch dat dit jou ook bezighoudt. Je wilt je eigen kind(eren) en kinderen in je omgeving zoals neefjes en nichtjes namelijk beschermen tegen dit immense verdriet en het liefst hou je ze hun leven weg van alles wat pijn doet. Maar dat kan helaas niet en hoe verdrietig het ook is: dit is de realiteit.

Uit onderzoek is gebleken dat het weghouden van kinderen meer kwaad doet dan goed. Kinderen, zelfs als ze heel jong zijn, voelen ze aan dat er iets aan de hand is. Als je ze erbuiten laat, kunnen ze gaan denken dat het iets met hen te maken heeft. Als ze je zien huilen als zij net hun melk hebben omgegooid, zouden ze kunnen denken dat je daarom huilt. Oudere kinderen kun je in woorden uitleggen wat er is gebeurd of welk slecht nieuws je hebt gehoord van de verloskundige of in het ziekenhuis. Heel jonge kinderen snappen woorden misschien niet goed maar toch begrijpen ze vaak het gevoel dat daarachter schuilgaat. Als je zegt: “Mama is heel verdrietig omdat het niet goed gaat met de baby. Mama is niet boos op jou.” zullen ze de achterliggende boodschap daarvan wel begrijpen.
Het kan voor jullie rustgevend zijn om je kind(eren) te laten logeren maar zorg dat ze ook thuis kunnen zijn. Ook al zijn jullie verdrietig, bij jullie voelen ze zich het veiligst en ook al is deze situatie intens verdrietig en is dit het laatste waar je je kinderen mee op wilt zadelen, het maakt deel uit van jullie leven en kinderen zien deze periode ook als een “life event” waar ze bij willen zijn.

Neem je kind(eren) mee in elke stap die jullie zetten en wees eerlijk. Gebruik geen woorden die niet waar zijn. Zeg niet dat de baby slaapt want dan zouden ze zelf bang kunnen worden om te gaan slapen. Gebruik voor jonge kinderen ook niet te moeilijke woorden, als gestorven en overleden. Wij vinden als volwassene het woord “dood” hard klinken, toch is dit wat kinderen begrijpen. Jonge kinderen kun je ook wijzen op de kenmerken van de dood. “Kijk, hij heeft z’n ogen dicht en doet die ook nooit meer open. Hij maakt geen geluid, hij huilt niet en we geven hem ook geen eten. Hij voelt koud aan want er stroomt geen bloed meer door z’n lichaam.”

Wees niet verbaasd als je kind(eren) na het aanhoren van het verdrietige nieuws snel weer verder speelt of meteen vragen stelt die niets met de overleden baby te maken hebben, zoals “wat gaan we eigenlijk dit weekend doen?” “Mag ik tv kijken?” De realiteit van alle dag is waar ze zich aan vast houden. Het geeft ze houvast om terug te vallen op wat ze kennen. De onbekende situatie met onbekende emoties maakt ze soms angstig. Laat ze spelen als ze dat willen. Ze komen vaak vanzelf wel weer met vragen.

Maak samen met de kinderen zoveel mogelijk herinneringen. Jonge kinderen zullen grote delen vergeten maar hun overleden broertje of zusje zal wel altijd een rol spelen in hun leven. Dan is het fijn als ze later steeds weer iets terug kunnen zien in de vorm van foto’s, filmpjes of spullen die bewaard zijn uit die periode.

Hoe gek het ook klinkt, het is ook goed om al herinneringen te maken voor de baby die jullie misschien hierna nog gaan krijgen. Ook voor deze nog ongeboren baby is jullie overleden kind een broertje of zusje en ook dit kind wordt een keer groot en gaat begrijpen wat er in jullie gezin gebeurd is. Soms geven kinderen die daarna geboren zijn zelfs aan dat ze het zo jammer vinden dat ze er niet bij zijn geweest terwijl ouders vaak alleen maar opgelucht zijn dat die kinderen al dat verdriet niet hebben meegemaakt. Maar kinderen zien naast het verdriet ook de liefde en de saamhorigheid en ze zien op foto’s het gezin waar ze nu deel van uitmaken zonder dat ze daar zelf op staan. Dat vinden ze jammer.

Praktische tips:

Laat je kind helpen bij de verzorging bv. insmeren met babyolie of het omdoen van een luier. Nodig je kind uit maar laat het aan je kind over of en op welk moment het mee komt doen. Als je kind het ene moment niet wil, probeer het dan gerust een ander moment nog eens maar leg er geen enkele druk op.

2. Maak een foto waar je kind(eren) op staat met de overleden baby behalve als het hiervan in paniek raakt.

3. Maak filmpjes met je andere kind(eren). Bewegend beeld met geluid maakt later vaak meer indruk en plaatst alles meer in perspectief. Kinderen horen je stem als je de baby voorleest en voelen hierdoor dat de baby echt bij het gezin hoort. Zeker voor kinderen die na het verlies worden geboren is dit heel helpend.

4. Geef je kind(eren) een rol bij het afscheid. Laat ze een tekening maken of iets knutselen wat ze aan de baby meegeven. Ze kunnen ook een kaars aansteken of bellen blazen.

5. Houd bij het uitzoeken van de muziek rekening met je kind(eren). Vraag wat zij graag zouden luisteren.

6. Laat je kind(eren) trakteren op school/crèche. Ze hebben tenslotte een broertje/zusje gekregen. Als je beschuit met muisjes te heftig vindt, kun je ook cakejes met ze versieren of ze vragen wat zij graag zouden trakteren.

7. Laat je kind(eren) iets over hun broertje/zusje vertellen op school/crèche. Het zorgt vaak voor meer begrip bij de vriendjes/vriendinnetjes en de leerkracht/leidster.

8. Lees boeken voor over het thema verlies. Kies boeken uit die passen bij de leeftijd. Er zijn ook speciale invulboeken voor kinderen.

Links

Download hier het e-book De Meest gestelde vragen over kinderen en de dood. Deze brochure van Riet Fiddelaers-Jaspers en Renske Fiddelaers heeft als doel om je snel te informeren wanneer je vragen hebt over kinderen die met een verlies door de dood te maken krijgen. Want misschien ben je op dit moment niet in de gelegenheid om uitgebreid een boek te lezen. Je hoeft deze brochure niet helemaal te lezen maar je kunt de hoofdstukken kiezen waarin de informatie staat waar je naar op zoek bent. Onder andere de volgende onderwerpen komen erin voor:
1. Wat kunnen kinderen begrijpen over doodgaan?
2. Hoe vertel je dat iemand dood is of doodgaat?
3. Wat vertel je aan kinderen over de dood?
4. Welke vragen kun je van kinderen verwachten?
5. Hoe kun je kinderen betrekken bij de regelingen?
6. Laat je kinderen afscheid nemen?
7. Hoe leg je uit wat begraven is?
8. Hoe leg je uit wat cremeren is?
9. Neem je kinderen mee naar de uitvaart?

Tanja van Roosmalen vertelt in dit filmpje over kinderen en ingrijpende gebeurtenissen.
Elke ouder probeert zijn kinderen veilig te laten opgroeien. Maar toch kunnen kinderen op hun levenspad ingrijpende gebeurtenissen tegenkomen zoals het overlijden van een dierbare, een ernstige zieke in hun omgeving of een scheiding van ouders.
Ouders bouwen dan vaak ‘een muur van liefde’. Maar is dat wel de beste manier om je kinderen te begeleiden bij een ingrijpende situatie?

Floortje Agema schreef dit treffende gedicht.

Kleurplaten

Download hier gratis de kleurplaten die speciaal voor Steunpunt Nova zijn ontworpen door Studio Bieb. Kinderen vinden het vaak fijn om iets te doen zonder dat ze daarmee het verdriet willen wegstoppen of vergeten.

Kleurplaten downloads PDF

LOTGENOTENCONTACT voor broertje(s) en zusje(s):

Onze partner Stichting Nooit Voorbij organiseert veel activiteiten voor kinderen die een broertje of zusje hebben verloren. Lees hier meer.

BLOG:

Hoe vertel je een kind dat zijn broertje is overleden?

MEDIA

Hoe vertel je je kind dat de baby in de buik niet meer leeft, Trouw, 5 mei 2021

ENGLISH:

Supporting siblings through a stillbirth

Make the Stillborn Baby and the Loss Real for the Siblings: Parents’ Advice on How the Siblings of a Stillborn Baby Can Be Supported

"Voordat de kinderen van vijf en zeven na de kerstvakantie weer naar school gingen, hebben we dit eerst met de directrice besproken. Zij heeft alle ouders van hun klassen een mail gestuurd zodat iedereen op de hoogte was. We zijn met z'n vieren een kwartier na schooltijd naar school gegaan zodat het schoolplein leeg was en we niet geconfronteerd werden met allemaal ouders. Toen hebben de kinderen in de kring hun verhaal gedaan en foto's laten zien en hebben ze op zelf versierde cakejes getrakteerd. "

Paul en Ruth, ouders van Mente, Mink, Roman* en Maan

"Ik was best bang om mijn broertje vast te houden. Ik was toen acht en vond hem er best eng uitzien. Nu ben ik achttien en ben ik heel blij dat ik het toch heb gedaan. Ik vertel over Roman aan vriendinnen en kan dan trots de foto laten zien die toen gemaakt is. "

Mente, zus van Roman*

"Ik was erg bang dat ons zoontje van net twee trauma's zou overhouden aan het zien van zijn overleden broertje in het water. Niets was minder waar. Hij benoemde zijn oogjes, oortjes en neusje en aaide hem in het water terwijl hij steeds zei "nat, nat" en de druppeltjes water over opa's arm liet vallen. Het werd een heel ontspannen en ongedwongen sfeer waar we met een warm gevoel aan terugdenken."

Chris en Dieuwertje, ouders van Gijs en Thomas*