Boeken, tijdschriften en films

Als je baby is overleden kan het helpend en troostend zijn om hierover boeken te lezen. Het zorgt voor herkenning. Hieronder vind je een aantal (invul)boeken, tijdschriften en films. Ook voor kinderen is het verlies van een broertje of zusje heel ingrijpend. De voorlees-kinderboeken kunnen misschien helpen om erover te praten en om samen met hen betekenis te geven aan het verlies.
Veel van onderstaande boeken kun je bestellen via de link in de beschrijving of via Liefs van Lauren en Koffertje Troost. Ook vind je daar nog veel meer over rouw en verlies.

Op de hulpkaart die gaat over herinneringen maken staat dat je een boekje kunt voorlezen aan je baby. Dat kan natuurlijk elk boekje zijn maar Anja Dalhuisen heeft er een een speciaal boekje voor geschreven. Het heet Dag liefje. Ze vertelt erover in dit filmpje. Dankzij donaties van andere ouders die een baby hebben verloren, mogen wij het boekje kosteloos aanbieden aan ouders die hun kindje willen voorlezen in de dagen tussen het overlijden en de uitvaart. Stuur dan een mail met de naam van je baby’tje, de geboorte/sterfdatum en het adres waar we het boekje naartoe mogen sturen naar info@steunpuntnova.nl.
Als je het boekje wilt voorlezen na het afscheid van je kindje, dan kun je het bestellen via de website van Vlinderkusje.

Invulboeken

Titel: Herinneringsboek ‘Koester, met liefde gedragen’
Auteur: Linda Schra

Dit boek is voor ouders die tijdens de zwangerschap, geboorte of kort daarna hun baby zijn verloren.
Het is een boek met een aantal vragen die je bewust stil laten staan bij de zwangerschap, het verlies, maar juist ook bij de momenten van koestering. Wat je vol kunt schrijven met jullie dierbare herinneringen en wat je tegen je hart wil drukken om ze te koesteren. 
Waarin je je verdriet kan schrijven als de tranen over je wangen stromen van verdriet. Maar ook wanneer je hart verwarmd is van herinneringen van liefde. ​Ook is er voldoende ruimte om je eigen verhaal te schrijven. Er staan gedichtjes en quotes in en er is ruimte voor bijvoorbeeld echo’s, foto’s, kaartjes. Een boek om voor altijd te bewaren. 
Het boek wordt ook veel cadeau gegeven als blijk van liefde en steun aan ouders die hun baby verloren zijn.

Titel: Sterrenliefs
Auteur: Riëlle Groenewold

Het vriendenboek voor een sterrenkindje is een invulboek voor een kindje dat niet meer in ons midden is. Er is ruimte voor de ouder(s) om iets te vertellen over de zwangerschap, de bevalling maar ook over het overlijden en het afscheid. Daarnaast kunnen er foto’s en andere herinneringen gedeeld worden.
Maar ook naasten van de ouders en het kindje, kunnen hun ervaring en gevoelens hierin kwijt.
Op deze manier kan het boekje niet alleen heel waardevol zijn voor de ouders, maar ook voor de mensen om hen heen.
Want juist door te delen in verlies, wordt het verdriet niet minder, maar wel draaglijker.

Titel: Liefdevol herinneringsboek
Auteur: Renée Brouwer

Elk sterrenkind verdient zijn of haar eigen verhaal. Ook jouw kindjes. Toch kan het best lastig zijn om het op te schrijven. Want waar begin je? En hoe vertel je dat je ondanks het grote verdriet en alle pijn ook heel trots op je overleden kindjes bent? Met dit invulboek doe je het stap voor stap.
Geef alle echo’s die je hebt een mooie plek, plak foto’s in en schrijf over je kindjes met behulp van een heleboel open vragen. Vertel hoeveel ze voor je betekenen en maak je eigen waardevolle eerbetoon aan jouw lieve kindjes. 

Kinderboeken

Titel: Nu moet je gaan
Auteur: Ann Lust
Illustrator: Marta del Moral Arroyo

‘Nu moet je gaan’ is een prentenboek over stilgeboren baby’s en sterrenkinderen. Een boek zonder woorden met rakende illustraties en ruimte voor een eigen tekst, foto of tekening. Een boek om te rouwen en dankbaar te herinneren.
Te bestellen via www.numoetjegaan.com

Titel: Kindje in de wolken
Auteur: Wanda Ottens
Illustrator: Inge Adema

Kindje in de wolken is een prentenboek dat met behulp van mooie kleurrijke prenten vertelt dat een kindje soms niet blijft leven en naar de wolken gaat. Vanuit de wolken kan het kindje naar ons kijken, regenbogen kleuren en zonnestralen sturen. Kindjes in de wolken horen er altijd bij en zullen nooit worden vergeten.
Voor meer informatie: www.kindjeindewolken.nl

Titel: Mijn broertje is een superheld
Auteur: Ramon van Loon
Illustrator: Daniella van Vlimmeren

Dit boekje is geschreven voor alleengeboren tweelingen, hun familieleden en zorgverleners om hen te steunen in het omgaan met het verlies van een tweelingbroertje of -zusje. Het verhaal kan helpend zijn om laagdrempelig het gesprek met kinderen aan te gaan wanneer daar het moment voor is. Er wordt beeldend uitleg gegeven over hoe een overleden tweelingbroertje of -zusje toch altijd dichtbij is. Het is een verhaal met passende illustraties om waardevolle, onbetaalbare herinneringen levendig te houden.
Meer informatie en bestellen kan via: www.mijnbroertjeiseensuperheld.nl

Titel: Liv!
Auteur: Nicole in ’t Zand
Illustrator: Niels van den Berghe

Saar wacht al een tijdje op haar kleine zusje. Super blij is ze dan ook wanneer Liv er eindelijk is. Ze mag haar alleen nog niet zien want Liv is heel ziek geworden…. Saar ziet dat iedereen om haar heen verdrietig is maar ze snapt er niks van, Liv is er nu toch? Als Liv overlijdt is dit voor Saar helemaal onbegrijpelijk. Ze moeten afscheid nemen, maar wat is dat eigenlijk?

Titel: Mijn kleine grote zus en Mijn kleine grote broer
Auteur: Sanne Ovaere
Illustrator: Sofie Buydens

Een prachtig hardcover boekje voor de allerkleinsten. Het vertelt op een zachte, luchtige en kinderlijke manier over hoe een grote broer in de wolken een rol speelt in het leven van een brusje. Mijn kleine grote broer/zus is op rijm geschreven en bevat fantasierijke, grappige illustraties van hoe kleine grote broer/zus toch stiekem telkens een handje helpt of zijn aanwezigheid in kleine tekens laat blijken. Het is door zijn stevige vormgeving en leuke plaatjes bij uitstek geschikt voor kinderen van 1 tot 6 jaar.

Titel: Ono, een bijzonder broertje
Auteur: Hannelore Waeles
Illustrator: Sara Gerard

“Ilo kijkt heel erg uit naar de geboorte van de baby in mama’s buik. Hij verlangt zo om met zijn broertje te spelen. Maar bij de geboorte blijkt Ono een heel bijzonder broertje te zijn. Een broertje dat nooit huilt en waar je niet mee kan spelen. Ono is dood. Na een kort, verdrietige, maar gezellige tijd thuis, is er feest voor Ono. Daarna is hij plots weg. Waarheen? Ilo gaat op zoek…”

Ono, een bijzonder broertje is hier te bestellen.

Titel: De vraag van eend
Auteur: Leen van den Berg
Illustrator: Ann Ingelbeen

Waar ga je heen als je dood bent? Dat is de vraag van eend. Het is een belangrijke vraag, want eend heeft onlangs haar kuiken verloren en haar verdriet is groot en eindeloos. Iedereen die ze ontmoet heeft zijn eigen antwoord op de vraag die haar bezighoudt.

Titel: Bedje in de wolken
Auteur: Birgit Vandermeulen
Illustrator: Iris Boter

Als in de lente Joeps zusje Maike te vroeg geboren wordt, blijkt dat zij maar kort kan blijven leven. Al heel vlug moeten papa, mama en Joep afscheid nemen van haar. Ze geven Maike duizend kusjes en aaien haar over haar bolletje. ‘jij bent mijn lieve zusje’, zegt Joep,’en ik zal je nooit vergeten’.
Een rijk geïllustreerd prentenboek dat hulp biedt bij het proces van verlies en verwerking bij het plotseling overlijden van een broertje of zusje in een gezin.

Titel: Om nooit te vergeten
Auteur: Linda Klein
Illustrator: Nynke Mare Talsma

‘Imme,’ zegt mama, ‘Stippel is doodgegaan.’ Imme schrikt. ‘Stippel was nog helemaal niet oud!’ Mama zucht. ‘ Niet iedereen gaat pas dood als hij oud is.’ Imme is even stil. ‘Lotte was ook niet oud, opa wel. Ik vergeet ze nooit.’

Titel: De gouden bal
Auteur: Kristien Dieltiens
Illustrator: Seppe Van den Berghe

Ergens ver weg, maar tegelijk dichtbij, leeft een kind. Het is erg gelukkig, tot het zijn gouden bal verliest. Het vertrekt naar de aarde om de bal te zoeken en wordt er als mensenkind geboren. Het kind groeit op bij zijn ouders, maar op een dag vindt het zijn bal en keert het terug naar waar het vandaan is gekomen. De moeder en de vader voelen alleen verdriet. Als ze zien dat de hemel een andere glans heeft gekregen, komt er heel langzaam een nieuwe warmte in hun hart.
Heruitgave met nieuwe illustraties van een bijzonder verhaal over afscheid en verlies, maar tegelijk over het geluk mens te mogen zijn. Voor iedereen vanaf 5 jaar.

Titel: Het hart in de fles
Auteur: Oliver Jeffers

Er was eens een doodgewoon meisje. Op een dag gebeurde er iets wat haar verdrietig maakte. Dus stopte ze haar hart in een fles en hing die om haar hals. Maar daarna leken de dingen leger dan ze geweest waren. Zou ze weten hoe en wanneer ze haar hart terug moest krijgen?
De Engelse kunstenaar Oliver Jeffers schreef en illustreerde een tijdloos verhaal over liefde en verlies en laat zien dat er altijd hoop is.

Titel: Kikker en het vogeltje
Auteur: Max Velthuijs

Bij de rand van het bos ligt een vogeltje. ‘Kijk, zegt kikker, ‘kapot. Hij doet het niet meer. “Hij slaapt,’ zegt varkentje. Maar haas zegt: ‘Hij is dood. “Dood? ’vraagt kikker. ‘Wat is dat?’
Kikker heeft een vogeltje gevonden: hij haalt Varkentje erbij en ook Eend en Haas voegen zich bij het gezelschap. De laatste stelt vast dat het vogeltje dood is en filosofeert: ‘Iedereen gaat dood’. De dieren begraven het vogeltje en gaan vervolgens spelend over tot de orde van de dag. Een fraai prentenboek met aquarellen in kleur en een tekst, die uitstekend geschikt is om aan jonge kinderen voor te lezen.

Titel: Mijn zusje is een sterretje
Auteur: Richard van Lingen en Marjet van der Linde

Peter is blij. Zijn mama verwacht een baby en de 4-jarige Peter mag meehelpen met het klaarmaken van de babykamer. Maar dan wordt zijn zusje te vroeg geboren. Inge ligt in het ziekenhuis aan allemaal slangetjes; ze is heel ziek en na een paar dagen overlijdt ze. Iedereen is heel erg verdrietig, al is het voor Peter moeilijk voor te stellen. Wanneer kunnen ze Inge weer ophalen? Aardig beschreven verhaal over hoe om te gaan met verdriet in een gezin. Goed te gebruiken op school en thuis om met jonge kinderen een dergelijk verlies te bespreken. Ook het afscheid nemen thuis en de begrafenis komen aan de orde, waarbij alle volwassenen verdrietig en stil zijn, maar de kinderen mogen dansen en zingen. Met eenvoudige, lieflijke illustraties in zachte kleuren, die goed bij de tekst passen. Bruikbare uitgave. De auteur is kinderarts-neonatoloog. Hij schreef dit verhaal omdat hij in zijn beroepspraktijk veel vragen kreeg van ouders, en er geen boek bleek te zijn voor deze leeftijdsgroep dat het onderwerp vanuit een niet-religieuze benadering behandelt. 

Titel: Dag lief muisje
Auteur: Dromenjager

Woezel en Pip rennen door het bos. Ze zoeken kastanjes. Woezels rugzak zit al bijna helemaal vol. “O, daar ligt nog wat, Pip,’ roept hij en hij wijst vooruit. Daar ligt iets in de schaduw van een oude eik. Het is Muisje. Hij ligt heel stil. Zelfs zijn snorharen bewegen niet. Gevoelig en toegankelijk prentenboek over het verliezen van een dierbare en afscheid nemen binnen de veilige en vertrouwde belevingswereld van de Tovertuin.

Titel: Het egeltje onder de oude boom
Auteur: Christianne van Dooijewaard

Egeltje werd geboren op een mooie winterdag. Papa en mama egel waren erg blij met hun kindje. Egeltje groeide flink en hij kreeg stevige stekels. Maar na een paar maanden begon mama egel zich ongerust te maken. Egeltje speelde niet zoals de andere egeltjes en zijn stekeltjes leken wel slapper te worden.
Toen dokter uil egeltje onderzocht was al snel duidelijk dat egeltje erg ziek was en niet meer beter zou worden. En toen de zomer op zijn eind liep, namen papa en mama egel afscheid, ze begroeven hun kindje onder de dikke oude boom, op het plekje waar hij zo vaak naar de bladeren had liggen kijken.
Christianne van Dooijewaard heeft bij het schrijven van ‘Het egeltje onder de oude boom’ geput uit eigen ervaring. Zij slaagt erin het ziekteproces en het verdriet emotioneel overtuigend onder woorden te brengen voor jonge kinderen.
De tekeningen van Steffie Padmos ondersteunen de ingehouden sfeer van de tekst. Zij brengt egeltje door de seizoenen in beeld op een manier die ontroert.

Titel: Sterrenstof
Auteur: Robert en Monique Lentelink

Sterrenstof gaat over een meisje dat een broertje krijgt, maar die overlijdt bij zijn geboorte. Als haar vader haar uitlegt dat haar broertje een sterretje wordt, vraagt het meisje zich af hoe dat kan. Daarom vertelt haar vader over de sterrenfabriek.

Sterrenstof geeft ouders en hun kind(eren) een handvat om te leren omgaan met het verlies van een broertje of zusje. Sterrenstof is bedoeld om kinderen steun te bieden en uitleg te geven over hoe een overleden broertje of zusje toch altijd om je heen is. Sterrenstof kan helpen bij de verwerking van het verlies van een broertje of zusje. Tegelijkertijd is het een mooi verhaal om een kostbare herinnering levendig te houden.

Boeken voor volwassenen

Titel: Je bent je kindje verloren… Hoe nu verder?
Auteur: Leonie Nuijen

Je bent je kindje verloren… Hoe nu verder?
Rouwen om je overleden baby behelst meer dan afscheid nemen en leren omgaan met het gemis. Je moet leren te leven zonder je baby en jezelf toe te staan (weer) gelukkig te zijn. Dit boek bevat tips en inzichten die jou en je naasten hierbij kunnen helpen.
Ook beschikbaar als e-book.

Titel: Helpen bij verlies en verdriet (volledig nieuwe editie)
Auteur: Manu Keirse

Helpen bij verlies en verdriet is al vele jaren het basisboek over rouwverwerking. Twintig jaar na de verschijning van de eerste uitgave verschijnt nu een volledig nieuwe editie, met aandacht voor nieuwe thema’s als verborgen verlies en online rouwen en een lang hoofdstuk over “Zwangerschap en verlies” en een hoofdstuk over “Als baren opbaren wordt”. Aan de hand van vele herkenbare voorbeelden toont Manu Keirse hoe rouwen niet gelijkstaat aan afscheid nemen, maar aan anders leren vasthouden. De talloze concrete tips voor de rouwende én zijn omgeving maken Helpen bij verlies en verdriet bovendien tot een heel praktisch boek. Onmisbaar voor iedereen die met verlies geconfronteerd wordt.

Titel: Vingerafdruk van verdriet
Auteur: Manu Keirse

Vingerafdruk van verdriet is een kostbaar geschenk voor een ander of voor jezelf. Het is een boekje dat je zou moeten geven aan iedereen die een kind, een broer of zus, de partner, een ouder, een vriend of een droom verliest. Het is niet alleen geschreven voor hen die het zelf moeilijk hebben, maar ook voor familieleden, vrienden en collega’s van wie ze steun verwachten op hun moeilijke reis naar hernieuwd leven. Het is geen boek over dood. Het is een boek over leven, over het emotionele leven van iemand die wordt geconfronteerd met het verlies van een dierbaar iemand. Het is niet bedoeld om in één keer uit te lezen, of om eenmaal te lezen en weg te leggen, maar om telkens weer ter hand te nemen.

Titel: Onverwacht
Auteur: Sanne van der Hout

In Onverwacht beschrijft Sanne van der Hout hoe zij en haar partner na een verontrustende prenatale screeningsuitslag terechtkwamen in
een medisch traject dat uiteindelijk resulteerde in het overlijden van hun ongeboren kindje. Ze gaat in gesprek met hulpverleners en ouders
over thema’s die van belang zijn voor de gehele praktijk van prenatale screening: Hoe kunnen hulpverleners zwangeren en hun partners helpen om de reikwijdte van hun keuzes te overzien? En: Wat maakt rouwverwerking bij zwangerschapsverlies zo gecompliceerd?

Door de combinatie van persoonlijke en professionele observaties geeft dit boek een unieke inkijk in de kwetsbaarheden van hedendaagse praktijken op het gebied van prenatale screening. Hiermee biedt het boek niet alleen steun aan ouders, maar is het ook relevant voor hulpverleners die werkzaam zijn in de zwangerschaps- en geboortezorg.

Sanne van der Hout is ethicus op het gebied van reproductieve screening en werkt als universitair docent aan de Universiteit van Maastricht.

Titel: Als de man verliest
Auteur: Tim Overdiek

‘Ik schaam mij niet voor mijn tranen. Dat heb ik te danken aan mijn moeder,’ vertelt Humberto Tan openhartig in Als de man verliest. Een bekentenis, want hoeveel mannen slikken nog wel hun tranen in als ze met groot verlies worden geconfronteerd? Je moet sterk zijn, toch? De ervaring leert dat mannen vaak anders omgaan met groot verdriet dan vrouwen. Die zijn geneigd tot praten, ze zoeken steun bij elkaar of hulp bij een psycholoog. Voor een man is niets zo frustrerend als het verlies van controle. Menig man valt terug op destructief gedrag. Isolement ligt op de loer, met suïcide als uiterste consequentie. Hoe is dat te voorkomen? Wim van Lent en Tim Overdiek zijn gespecialiseerd in de behandeling van rouw bij mannen. Zij schreven een boek vol waardevolle lessen en inzichten, gebaseerd op hun rijke ervaring met mannen die door tegenslag zijn geveld. Daarnaast interviewden zij bekende Nederlandse mannen, die openhartig vertellen over hun ervaringen: naast Humberto Tan over de dood van zijn twee broers, onder meer Douwe Bob over zijn liefdesverdriet, Ahmed Marcouch over zijn achtergelaten moederland, A.F.Th. van der Heijden over zijn verongelukte zoon en Falko Zandstra over de pijn bij een dreigend faillissement. Als de man verliest is een aangrijpend en inzichtrijk boek, voor zowel mannen als vrouwen. Wim van Lent (1958) is therapeut en mede-eigenaar van Opleidingen Land van Rouw. Zijn praktijk De Mannenboom is gevestigd in Nijmegen. Tim Overdiek (1965) is schrijver en therapeutisch coach. Hij was jarenlang journalist, onder meer voor NOS Nieuws. Op zijn dertiende verloor hij zijn vader en in 2009 overleed zijn vrouw Jennifer. Daarover schreef hij Tranen van liefde.

Titel: Broertje dood
Auteur: Jelte Krijnsen

Jelte heeft een broer. Eentje. Tot hij ontdekt dat er ooit nóg één was, Peter. Maar over dit jongste broertje, dat maar enkele uren heeft geleefd, praat niemand. Peter werd geboren als een cycloop en was daarmee niet alleen een kansloos kind, maar ook een monsterlijke zeldzaamheid die maar beter zo snel mogelijk aan het oog kon worden onttrokken. Pas als hij volwassen is en in Griekenland reizen begeleidt, realiseert Jelte zich ineens echt wat de korte aanwezigheid van zijn babybroertje al die jaren heeft gedaan met het hele gezin: het gemis, de stilte, de trauma’s, de verstoorde relaties. Hij begint een zoektocht die langzaam verandert in een kruistocht: eerst op weg naar Peters hele verhaal, daarna op jacht naar erkenning van zijn korte bestaan en van het feit dat hij geen monster was, maar een onschuldig, welkom jongetje. Broertje dood is een eerbetoon van een grote broer aan een kleine, die hij nooit heeft gezien, maar levenslang op zijn netvlies heeft.

Titel: Sara en Liv
Auteur: Suzan Hilhorst

Sara en Liv is het indringende portret van de korte levens van twee zusjes en de impact die hun dood heeft gehad op het gezin. Geschreven in een prachtige, verstilde stijl en vanuit het bijzondere wisselende perspectief van moeder én kind vertelt Suzan Hilhorst haar autobiografische verhaal. Sara en Liv is een meer dan indrukwekkend debuut over verlies, rouw, hoop en geluk en bovenal een ode aan het leven.

Titel: Rouwen na het verlies van je baby
Auteur: Kathy Beckers Mansell

De dood van een baby wordt in onze samenleving als schokkend ervaren maar slechts met kortdurend verdriet als gevolg, omdat ouders hun kindje niet of amper zouden kennen. Maar als ouder verlies je ook een deel van jezelf en de toekomst van je baby. Er is een blijvend verlangen naar hoe het zou zijn geweest. Het gemis is levenslang en heeft grote impact op het leven van de ouders en eventuele broers en zussen. De bejegening door professionals en de naaste omgeving van de ouders is bij het omgaan met het verlies van cruciaal belang. De missie van dit boek is om bij te dragen aan de erkenning van het betekenisvolle verlies van een baby. Zowel ouders, professionals als de omgeving zullen zich gesteund voelen na het lezen van Rouwen na het verlies van je baby.

Titel: Doodgeboren
Auteur: Jan Bleyen

Historicus Jan Bleyen luisterde naar ervaringen van ouders van een doodgeboren baby. Hij sprak zowel mensen die vijftig jaar geleden een kind hebben verloren als ouders die dit recent hebben meegemaakt. Deze mondelinge geschiedenis laat zien hoe grondig de omgang met doodgeboorte in een halve eeuw is veranderd. De verhalen tonen op aangrijpende wijze dat we rouw heel anders zijn gaan beleven. Doodgeboren is een empathische en vernieuwende studie naar een ingrijpend, veel voorkomend fenomeen.

Titel: Stille baby’s
Auteur: Christine Geerinck-Vercammen

Het verlies van een kind, ook wanneer het overlijdt voor of tijdens de geboorte, tekent het leven van ouders voorgoed. Dit boek is erop gericht hulp te bieden bij een dergelijk rouwproces. Christine Geerinck-Vercammen gaat in op de theoretische en medische aspecten, maar bespreekt zij vooral de psychosociale verwerking van verlies, de bevalling en het afscheid nemen. De vraag hoe het daarna op korte en lange termijn met de ouders gaat, ook in verband met een volgende zwangerschap, komt eveneens aan bod.

 

Titel: Het rouwt in jou
Auteur: Christine Vandenhole

Het rouwt in jou is een warm boek vol inzichten en eerlijke getuigenissen; herkenbaar voor ouders van een overleden kindje. Er is plaats voor verdriet, veel begrip en erkenning, maar ook hoop. Voor familie, vrienden en omgeving staat dit boek vol waardevolle tips en praktische checklists.

Rouw in je relatie, op je werk, in je familie. De rol van rouwende grootouders, omgaan met verdrietige broers en zussen, (al dan niet) opnieuw zwanger worden… alle moeilijke thema’s komen aan bod. Op die manier probeert Het rouwt in jou houvast te bieden op een moment dat er geen houvast meer lijkt te bestaan.

• Voor iedereen die te maken krijgt met het verlies van een kind(je).
• Aangevuld met eerlijke getuigenissen.
• Toegankelijk en herkenbaar, vol troost, steun en hoop.

Titel: Altijd een kind te kort
Auteur: Jeannette Rietberg
Overige betrokkenen: Maria Pel

Vrouwen die zwanger zijn of willen worden na het verlies van hun baby krijgen te maken met de confrontatie tussen de nog recente ervaring van dood en de ervaring van nieuw leven. In hun situatie is het moeilijk zich te identificeren met de groep van zwangere vrouwen die deze ervaring niet hebben. Dit handboek behandelt de verschillende fases: zwanger worden, zwanger zijn, de bevalling, en het ouderschap daarna. Goede informatie helpt de moeder bij het herwinnen van vertrouwen in zichzelf, in haar lichaam en in de medische zorg. Ook hulpverleners krijgen inzicht in de specifieke problematiek van deze vrouwen doordat er handreikingen voor een betere professionele begeleiding worden geboden.

Titel: En zwijgen was het antwoord
Auteur: Anneke Avis

“Nadat ik bevallen was, was er niets. Geen kistje, geen begrafenis, niets wat aan hem kon herinneren. Tegenwoordig hebben mensen een plek, maar ik heb geen plek.” Trui Verwers.

 Voor ‘En zwijgen was het antwoord’ interviewde Anneke Avis moeders en vaders die in de periode 1945-1970 een kindje hebben verloren rondom de geboorte. De ouders vertellen over hoe ze, tegen de achtergrond van de naoorlogse jaren, het verlies van hun baby hebben beleefd. Het beste was het maar om door te gaan alsof er niets was gebeurd, dachten artsen, familie en omgeving. Voor rouw en verdriet was nauwelijks plaats. Nu onvoorstelbaar, destijds heel gewoon. Hoe was de medische zorg in die tijd? Artsen en vroedvrouwen vertellen over het lot van deze kindjes en hoe de psychosociale zorg zijn intrede deed binnen de verloskunde en neonatologie, waar voorheen alleen de medisch-somatische deskundigheid telde. Uit de verhalen blijkt hoe moeders en vaders deze ingrijpende gebeurtenis hun hele leven met zich meedragen, soms met verstrekkende gevolgen.

Titel: Als je je kindje verliest in de zwangerschap
Auteur: Miriam van Kreij

Dit unieke boek is voor jou als je een kindje bent verloren in de zwangerschap. Hoe pril ook, hoelang geleden ook. Misschien ging het bij jou over een miskraam, een buitenbaarmoederlijke zwangerschap of een abortus. Je kunt je afvragen: hoe kan ik weer verdergaan na zo’n verlies? De impact van verlies kan namelijk groot zijn en wordt vaak onderschat.

Daarom is dit mooi vormgegeven (ver)werkboek er, vol met prachtige gedichten, uitnodigende vragen en toegankelijke suggesties. Je kunt het alleen of samen met je partner invullen. Zo maak je er een dierbaar en persoonlijk bewaarboek van.

Op www.miskraambegeleiding.nl vind je gratis waardevolle downloads, zoals een lijst met liedjes die troost en steun kunnen geven.

Titel: Begeleiding van vrouwen met een miskraam
Auteur: Miriam van Kreij

Als een vrouw haar prille zwangerschap verliest, weet ze vaak niet hoe ze die ervaring goed kan verwerken. Dan heeft de verloskundige of echoscopist een belangrijke rol. Maar hoe begeleid je als hulpverlener de vrouwen met een miskraam of abortus ook goed op psychologisch emotioneel gebied?
Dit waardevolle boek kan je daarbij helpen, het staat vol met praktische tips, praktijkvoorbeelden, ervaringsverhalen, stappenplannen en checklists.

Titel: Begeleiding na een afgebroken zwangerschap of abortus
Auteur: Miriam van Kreij

Waar help je vrouwen en partners echt mee?
Wat kun je doen, ook als de abortus langer geleden was?
Hoe kun je als professional omgaan met dit gevoelige onderwerp?

In Nederland zijn elk jaar 30.000 abortussen. In België 18.000. Een abortus kan veel impact hebben op de vrouw, haar relatie, haar werk, haar gezin, haar gezondheid. Ook jaren later nog.

Door het grote taboe rond abortus is er veel verborgen verdriet. Als professional is het belangrijk om aandacht te hebben voor abortus en de impact die een afbreking ook later nog kan hebben.

Dit boek biedt vele ervaringsverhalen, checklists en tips.

Titel: Het regent in mijn toekomst
Auteur: Maria de Greef

Als een kleinkind overlijdt, lijden grootouders dubbel: ze rouwen om het verlies van hun kleinkind, en voelen de pijn om hun kind. Een boek vol herkenning voor grootouders die dit moesten meemaken.

Wanneer een kind overlijdt of dood ter wereld komt na een zwangerschap is het verdriet onvoorstelbaar groot. Voor de ouders is dit verlies diep ingrijpend, maar ook grootouders treft het zeer diep. Om hun eigen kind bij te staan, zetten zij vaak hun eigen rouw opzij.
In haar werk als rouwtherapeut ontmoette Maria de Greef zo vaak grootouders die zich niet gekend en gehoord voelden in hun verdriet, dat zij besloot dit boek te maken. Zij interviewde opa’s en oma’s die een kleinkind verloren. Het werd een boek vol herkenningspunten. De verhalen bieden inzicht in het moeilijke proces van met lege handen staan, maar laten de lezer ook delen in de warmte en troost die er in gezinnen kan zijn.Veel opa’s en oma’s herkennen zich in de interviews. ” Wat fijn dat ons verdriet en gemis nu ook aandacht heeft gekregen” is een veelgehoorde reactie.

Maria de Greef is een professional in de rouwzorg. Naast rouwtherapie verzorgt zij educatie en advisering rondom verliesverwerking. Eerder publiceerde zij artikelen in diverse uitvaart- en arbo-vakbladen. 

Ervaringsverhalen

Titel: Er komt vast wel een nieuwe broertje
Auteur: Astrid Reus

“De ambulancebroeders lopen al bijna met je de trap af, maar ze bedenken zich en komen even terug, zodat ik je een kus kan geven voordat je richting het ziekenhuis gaat. Als ik toen wist wat ik nu weet, had ik je de hele tijd dat je thuis was dicht tegen me aangehouden en je pas losgelaten op het moment dat de ambulancebroeders je kwamen halen.”

Er komt vast wel een nieuw broertje is een boek dat begint met het verhaal over het korte leven van de pasgeboren Sem, een jongetje met een zeldzame ernstige ziekte. Zijn moeder neemt je mee in de achtbaan van hoop en vrees, vreugde en verdriet. Een klein briesje steekt op, het gaat steeds harder waaien en uiteindelijk waait het zo hard dat de droom over een toekomst met z’n viertjes langzaam vervliegt. Een zware storm die zijn sporen onuitwisbaar achterlaat, maar na regen komt toch altijd weer zonneschijn?

De helft van de opbrengst van dit boek wordt gedoneerd aan Steunpunt Nova, Stichting Félice en Stichting Make a Memory. Je kunt het boek bestellen op de website van Nieuw broertje.

Titel: Bloedband
Auteur: Ellen Oosterom

“Bloedband is een verhaal over de plek in het gezin waarin ik ben opgegroeid. De titel verwijst naar mijn ouders, mijn eigen kinderen en mijn twee broers. De een overleed een paar dagen na zijn geboorte in een kraamkliniek, de ander was mijn stamceldonor toen ik in 2008 leukemie kreeg. Bloedband is een hoopvol verhaal met thema’s als loyaliteit, kwetsbaarheid, liefde en veerkracht.”

“Toen mijn ouders hun eerste kind in de jaren zestig verloren was er amper aandacht voor rouwbegeleiding en rouwverwerking. Dat heeft invloed gehad op het gezin waarin ik ben opgegroeid. Dat mijn broertje ongedoopt overleed maakte het voor mijn ouders nog pijnlijker. Mijn eigen ziekte in 2008 werkte als een vergrootglas waardoor familiepatronen duidelijk zichtbaar werden. Ik schreef dit boek omdat ik me niet kon voorstellen dat ik de enige was die worstelde met het verlies van oudere, onbekende broer. Ik vind het bijzonder en typerend dat deze zomer een ander boek uitkwam over het verlies van een broertje en de invloed daarvan op het gezin: ‘Broertje Dood’ van Jelte Krijnsen. Recent verscheen ‘Schemerleven’ van Jaap Robben over het verzwegen verdriet van een overleden kind. Kennelijk leeft dit kwetsbare thema.”

Titel: Mama, doe je ogen maar stil
Auteur: Mirjam van Es

In 2017 wordt Mirjam voor de tweede keer moeder. Zij is
met haar partner al trotse ouders van een dochter. Het gaat
echter mis in de zwangerschap en hun tweede kindje, een
zoontje, komt nog voor de geboorte te overlijden.
Mirjam schrijft op een indringende en oprechte wijze over
de periode rondom overlijden, geboorte en de jaren daarna.
Veerkracht, respect, liefde en de rauwe rouwkant worden
belicht in het leven wat hieruit volgt. Het verhaal van Mirjam
geeft de strijd weer tussen leven en dood en laat zien dat stil
geboren kinderen er nog steeds zijn.
Het persoonlijk verhaal van Mirjam is voor eenieder die zelf
of in de eigen omgeving te maken heeft met stil geboren
kinderen. Erkenning en herkenning voor ouders die eenzelfde
ervaring hebben meegemaakt.
Ook voor professionals die vanuit hun beroep in de gezondheidszorg, hulpverlening en uitvaartbranche
hiermee te maken krijgen. Dit boek gaat namelijk niet over dood maar over
leven en over iedereen die daarin het leven durft te omarmen.

Titel: Wij zijn nooit voorbij
Auteurs: Claudia & Daniel, Sabine, Danique, Marieke, Mariska, Femke, en Martine

Zij zijn nooit voorbij! Elk jaar sterven in ons land ruim duizend kinderen in de leeftijd van 0 tot 20 jaar. Je kind verliezen is de ergste nachtmerrie die je als ouder kunt meemaken. In dit boek staan zeven verhalen van ouders voor wie deze nachtmerrie werkelijkheid werd. De moedige Claudia & Daniel, Sabine, Danique, Marieke, Mariska, Femke, en Martine nemen je mee in de emotionele achtbaan waarin ze plotseling terechtkwamen, en vertellen hoe het verlies van hun kinderen hun leven voor altijd heeft veranderd. Schrijven over Ize, Kester, Livvia, Kyan, Giulia, Dide en Daaf confronteerde de ouders met ondraaglijke pijn. Maar het heeft ze ook kracht gegeven. Ze hoeven hun kind niet los te laten. De levens van hun lieve, stoere, wijze en knappe kinderen zijn vanaf nu vereeuwigd in dit boek. Laat hun ontroerende verhalen ook een plekje in jouw hart veroveren. Dit boek, zo vol liefde geschreven, geeft de kinderen een stem, een gezicht, een geschiedenis en hopelijk ook een toekomst. Want hun verhalen kunnen ook andere ouders helpen die door dezelfde nachtmerrie heen gaan.

Titel: Myla
Auteur: Mathijs Lourens

‘Myla’ is een aangrijpend verhaal over een onzekere periode op een ICK afdeling en daarna. Papa pakt je bij de hand en neemt je mee in de emotionele achtbaan. Hij vertelt hoe hij die tijd heeft ervaren. Hoe hij in het diepe werd gegooid maar niemand hem vertelde hoe diep het was. Het enige wat hij kon doen was blijven zwemmen. Voor zichzelf, voor Myla, voor zijn gezin.
Voor zorgverleners die Family Centered Care hoog in het vaandel hebben staan, is ‘Myla’ een uitgelezen mogelijkheid om van heel dichtbij te ervaren hoe een vader een dergelijke periode beleeft. Hij neemt geen blad voor de mond en vertelt over zijn diepste gevoelens.
Daarnaast is het boek er voor een ieder die mijn missie wil steunen. De opbrengst komt geheel ten goede aan stichting ACD. Deze zet zich in voor het onderzoek naar ACD. Niemand verdient het om geconfronteerd te worden met de onzekerheid en onmacht die deze ziekte met zich meebrengt. Bestellen: https://stichtingacd.nl/product/stichting-acd-boek/

Titel: Misschien was je vandaag wel geboren
Auteur: Yvonne Gebbe en David Rozemeyer

Misschien was je vandaag wel geboren…
vertelt het aangrijpende verhaal van een jong stel dat er bij de 20 wekenecho achter komt dat hun kindje een ernstige afwijking heeft. Ze besluiten de zwangerschap te beëindigen. Ze ervaren dit ieder op hun eigen manier. Yvonne door dagboeken bij te houden en David als fotograaf, beeldend. Een prachtig document over het rouw- en verwerkingsproces van een van de laatste taboes: de keuze om bij een afwijkende uitslag de zwangerschap te laten afbreken.
Over verdriet, onzekerheid, vastberadenheid, schuldgevoel, angst, woede en frustratie. Maar vooral over liefde. Liefde voor het doodgeboren kindje
dat nooit vergeten zal worden.

Titel: Het leven zonder, het eerste jaar
Auteur: Juliette Zwaan- Zwagemakers 

Het eerste jaar zonder Félice zit er op. Het was een zwaar jaar. We hebben zonder haar alle feestdagen een eerste keer beleefd en alle seizoenen meegemaakt. We hebben alle ongemakkelijke momenten, denk ik, gehad en ondanks dat ik niet weet wat de toekomst ons zal brengen, weet ik wel dat ik het eerste jaar wil afsluiten. Een jaar lang deelde ik verhalen over mijn leven zonder Félice. Een groot deel van de verhalen die ik schreef, deelde ik niet online. Om het eerste jaar af te ronden, besloot ik al mijn verhalen te bundelen in een boek. 
Naarmate de tijd vordert, begint het leven zonder Félice ‘gewoon’ te worden terwijl ik eerder dacht dat dat nooit mogelijk zou zijn. Waar ik de eerste maanden bang ben geweest nooit meer gelukkig te kunnen worden, kan ik inmiddels zeggen dat ik weer gelukkig ben. Mijn eerste jaar zonder Félice was zwaar. Heel erg zwaar. Het was een jaar waarin ik veel schreef. Het had een helende werking voor mij. Het ene verhaal biedt hoop, het andere verhaal is een keiharde confrontatie met de werkelijkheid dat de dood onomkeerbaar is. Er is ruimte voor positiviteit, voor vreugde, voor een nieuw leven, voor een lach maar ook voor een traan.

Titel: Florian is niet voorbij
Auteur: Mirjam Louwen – van Bekkum

Wat als je na twee kinderen een tweeling krijgt? Wat als blijkt dat één van twee het syndroom van Down heeft? Wat als hij ook nog meerdere afwijkingen heeft? Wat als hij overlijdt? Wat als je plotseling een uitvaart moet regelen? Wat als je opeens een rouwende moeder bent? Ik schrijf over het jaar waarin ik mijn lieve knulletje Florian heb mogen ontmoeten en afscheid van hem heb moeten nemen. Met mijn verhaal hoop ik iets te kunnen betekenen voor iedereen die er steun of troost uit kan halen. Mirjam Louwen-Van Bekkum was al moeder van twee lieve kinderen toen ze zwanger bleek van een tweeling. De vreugde daarover veranderde in verdriet toen een van de twee spoedig na de geboorte ernstig ziek bleek te zijn en overleed. Wat zoiets vreselijks doet met jezelf en je naasten beschreef Mirjam in een veelgelezen blog. Openhartig vertelt zij over haar schuldgevoelens, haar frustatie over sommige reacties op Florians overlijden en over verwarrende en tegenstrijdige emoties. Want naast groot verdriet zijn er ook positievere ervaringen. Mirjam vertelt het hele verhaal, vanaf het eerste slechte nieuws tot en met de uitvaart en nasleep. Zij laat zien dat je immens verdriet kunt omzetten in een hoopvolle toekomst.

Titel: Dag meisje
Auteur: Marit Leeuwenhart

“Dag meisje” vertelt het persoonlijke verhaal van een moeder die in een vroeg stadium haar kindje verliest. Uit de prenatale test komt een groot risico naar voren op een ernstige genetische afwijking. Het kindje blijkt een trisomie 18 te hebben, een aandoening die ‘niet verenigbaar is met het leven’. Dit leidt tot het besluit om de zwangerschap af te breken en in week 15 wordt er een bevalling opgewekt in het ziekenhuis. Eerlijk en op lichte toon schrijft ze over haar ervaringen, vanaf de eerste verontrustende echo tot een jaar na het overlijden van het kindje. Het boekje is opgebouwd uit veertig losse columns, die gaan over de diagnose, de bevalling en het afscheid, maar ook over situaties uit ‘het gewone leven’ die opeens in een ander licht komen te staan door deze gebeurtenis. Ze deelt haar beleving van de rouw en de liefde voor haar kindje. Het is in de eerste plaats bedoeld voor vrouwen (en hun partners) die een soortgelijk rouwproces meemaken, zodat zij hopelijk iets van herkenning of troost kunnen vinden bij het lezen. Maar ook andere lezers zullen zich waarschijnlijk gemakkelijk kunnen inleven in het verhaal, dat uiteindelijk draait om liefde en leven met verlies.

Titel: Ik had je gedacht mijn kind
Auteur: Casper van Koppenhagen

Mijn pieper gaat. Het is een buitenlijn: Lau. ‘Ja, met mij: ik ga nu naar het ziekenhuis, nog even een check-up.’ ‘Hoezo, check-up?’ ‘Nou, ik voel hem vandaag wat minder en dan zijn ze heel secuur.’
“Ik had je gedacht mijn kind” is het verhaal van de jonge vader Casper die binnen een jaar zijn zoons Lennard en Simon verliest. In beide gevallen kort na hun geboorte. Na een periode van diepe rouw proberen Casper en zijn vrouw Laura opnieuw zwanger te worden. Zonder succes. Er volgt een lange overlevingstocht en uiteindelijk besluiten ze samen verder te gaan. Direct en zonder zichzelf te ontzien beschrijft Casper van Koppenhagen wat hij meemaakte. Zijn relaas wordt aangevuld met fragmenten uit het dagboek van zijn vrouw Laura Soudijn. Dit ontwapenend eerlijke en ontroerende boek gaat over ontreddering en kwetsbaarheid, over liefde en levenskracht. Met zijn verhaal hoopt Van Koppenhagen een houvast te bieden aan ouders die een kind verloren hebben en mensen die ongewenst kinderloos zijn. Het bevestigt ook de rijkdom van het krijgen van gezonde kinderen. Casper van Koppenhagen is revalidatiearts en hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde. In 2006 schreef hij de voetbalthriller “Bram Breedveld, spits van Oranje”. Laura Soudijn is zelfstandig trainer en coach in teamontwikkeling, persoonlijke begeleiding en organisatieadvies.

Titel: Schaduwkind
Auteur: P.F. Thomese

‘Een vrouw die haar man begraaft, wordt weduwe genoemd, een man die zonder zijn vrouw achterblijft, weduwnaar. Een kind zonder ouders is wees. Maar hoe heten vader en moeder van een gestorven kind?’
Na de dood van zijn dochtertje Isa vond P.F. Thomése zichzelf terug in doodstille kamers, tussen onervaren woorden, die hij nog moest leren schrijven.
Schaduwkind is het adembenemende relaas van dit zoeken naar woorden. Een heel leven wordt overhoop gehaald, elke betekenis moet opnieuw worden uitgevonden. ‘Als ze ergens nog is, dan in de taal.’

Titel: Kusje in de wind
Auteur: Irene van Wesel

Wie zwanger is leeft in een andere wereld, maakt een reis door het lichaam naar het diepst van haar wezen. Het contact van een moeder met een ongeboren kind is pure liefde. Al voordat de zwangerschap een feit is bestaat er een ongebreideld verlangen naar het kindje dat zo welkom is.
Wie een kind verliest, wordt losgerukt van wat zo innig geliefd is, ervaart een verscheurd hart dat pas op zoek gaat naar heling als het absolute dieptepunt is bereikt. Dagen van ongeloof, gevoelloosheid en verbijstering maken plaats voor de pijnlijke realiteit. Het feit dat niets ooit meer zal zijn zoals het was, dat geen enkel plan kan doorgaan zoals voorgesteld en dat er altijd een kind zal zijn dat niemand ziet, maar dat wel werkelijk is. Elke droom van de toekomst vervliegt in de wind, terwijl de droom van je kind ook het enige is dat je als ouders rest. Je staat letterlijk met lege handen en dat doet ontzettend veel pijn.
Toch kwam in ons gezin de zon weer op, de dag dat we samen konden lachen en het leven weer oppakten. Liefdevol terug kijkend met een traan, vooruit met de waardevolle inzichten die ons hemelkindje Lieve* met zich mee bracht.
Irene heeft ook verschillende gedichtenbundels samengesteld: “Kindje in mijn hart” (voor moeder- en vaderdag) en “Lichtjes vol liefde”(voor Wereldlichtjesdag). De verhalenbundel “Liever bij mij” vertelt het verhaal van 33 ouders en paren die een kindje, soms meerdere kindjes, verloren tijdens of na de zwangerschap.

Gedichtenbundels

Titel: Jij wordt gekend
Auteur: Floortje Agema

Floortje Agema (1974) is een ervaren ritueelbegeleider. Ze begeleidt rou­wende kinderen en jongeren en gezinnen, werkt in een mortuarium en geeft trainingen over verlies en rouw. Ze bezit de gave om taal te geven aan het onbenoembare. In Jij wordt gekend zijn verhalen en gedichten opgenomen die Floortje vanuit haar hart schreef voor kinderen en volwassenen die afscheid moesten nemen, bij gebeurtenissen die haar raakten of die gewoon uit haar hartenhuis stroomden. De troostende gedichten en verhalen geven houvast wanneer je erkenning en herkenning zoekt voor wat zich in jouw hart roert. Het boek is verrijkt met prachtige tekeningen van Sassafras de Bruyn.

Titel: Bundeltje gemis
Auteur: Ellen Ruperti-Ribbers

Bundeltje gemis is een lief dichtbundeltje voor sterrenouders die hun kindje moeten missen. Het dichtbundeltje staat vol met troostende woorden en (h)erkenning. Bundeltje Gemis is tot stand gekomen nadat Ellens neefje Josha één dag na zijn geboorte overleed. “Ik ben mijn verdriet, maar vooral ook het verdriet van zijn ouders van me af gaan schrijven. Dat heeft uiteindelijk geresulteerd in een bundeltje met 34 gedichtjes over het verdriet, het gemis, de onmacht, de pijn en de boosheid, maar vooral ook de liefde die je voelt als je je kindje verliest.”

Tijdschriften

HUGO Magazine
Hiske Kuilman herkende zich na het overlijden van zoontje Hugo totaal niet in alle mama- en babymagazines. Ze kon niets met verhalen over borstvoeding, krampjes of inbakeren. Ze besloot om zelf een magazine te maken met verhalen die wél herkenbaar zijn. Een magazine dat niet alleen gaat over het enorme verdriet, maar ook over de liefde en trots die je voelt. Een magazine waarin je herkenning, troost en praktische tips vindt om dit verlies te overleven. Je kunt Hugo Magazine hier bestellen.

NEL Never Ending Love
Een website & glossy vol ervaringen, adviezen, inspiratie en informatie door en voor de ouders van een overleden kind – en iedereen daar omheen. Omdat er zóveel meer is dan verdriet alleen en de liefde nooit overgaat.
De glossy NEL van Maartje Lute is hier te bestellen.

Films

Film: Return to zero

Return to Zero is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal. Aaron (Paul Adelstein) and Maggie (Minnie Driver), een succesvol stel verwachten hun eerste kindje. 
Hun leven raakt verwoest als blijkt dat hun zoontje aan het einde van de zwangerschap in de buik is overleden. Op zijn uitvaart worden de prachtige, troostrijke woorden gesproken: “He was never hungry, he was never cold, he experienced nothing but love.”
http://returntozerothemovie.com/

Film: Pieces of a woman

Martha en Sean, een echtpaar uit Boston, verwachten hun eerste kindje. Wanneer de baby vervolgens tijdens een thuisbevalling in de handen van een verwarde vroedvrouw dood geboren wordt, wordt Martha’s leven ontspoord door diepe rouw. De gebeurtenis heeft een zware impact op zowel haar huwelijk als haar relatie met haar dominante moeder, die in tegenstelling tot Martha een rechtszaak tegen de vroedvrouw wil beginnen.
Te zien op Netflix.

Film: Romeo

Romeo is het verhaal van Anne en Mathijs die zich verheugen op de geboorte van hun eerste kind. Tijdens de zevende maand van de zwangerschap blijkt het kindje niet levensvatbaar te zijn. Ze proberen, elk op hun eigen manier, het onbegrijpelijke te verwerken. Anne tracht haar dode kind een plaats in haar leven te geven, terwijl Mathijs hem uit zijn herinnering probeert te bannen. Ze raken zo geïsoleerd in hun verdriet, dat er een kloof tussen hen ontstaat.